Zakład Zasobów Środowiska i Geozagrożeń

STACJA TERENOWA - DOBIEGNIEWO

Stacja zlokalizowana jest w zachodniej części Kotliny Płockiej na lewym brzegu Zbiornika Włocławskiego. Pod względem fizycznogeograficznym jest to najbardziej na południe wysunięty mezoregion Pradoliny Toruńsko-Eberswaldzkiej. Kotlina Płocka to asymetryczne rozszerzenie (12-18 km) doliny Wisły, rozciągające się pomiędzy Płockiem a Włocławkiem. Od północy i południa otaczają ją młodoglacjalne wysoczyzny morenowe dobrzyńska i kujawska. Północne, prawe zbocze doliny podcinane przez Wisłę, rozpoczyna się ostrym załomem wysoczyzny morenowej. Ma ono około 50 m wysokości i od 10 do 50° nachylenia. W zboczu odsłania się profil osadów neogeńskich i czwartorzędowych. Miocen reprezentuje silnie zaburzona formacja burowęglowa, a pliocen facja pstrych iłów poznańskich. Na osady czwartorzędowe składają się dwa poziomy glin zwałowych przedzielonych serią piaszczysto-żwirową.

Skomplikowana budowa geologiczna, warunki hydrogeologiczne, erozja boczna rzeki przed spiętrzeniem i abrazja po utworzeniu Zbiornika Włocławskiego zadecydowały o intensywnym przebiegu powierzchniowych ruchów masowych (obrywy, zsuwy, osuwiska). Jest to największy zwarty obszar osuwiskowy na Niżu Polskim. Ku południowi dno doliny wznosi się stopniowo systemem teras fluwialnych i fluwioglacjalnych. Powierzchnie terasowe szczególnie w centralnej części pradoliny urozmaicone są formami wydmowymi różnego typu. W najsilniej zwydmionej części pradoliny deniwelacje terenu osiągają wysokość ponad 30 m. Istotnym elementem rzeźby dna doliny są dwa ciągi rynien subglacjalnych. Pomimo tego, że ich przebieg w znacznym stopniu maskują powstałe później wydmy, to w przegłębieniach rynien po ostatecznym wytopieniu martwego lodu powstały jeziora. Ze względu na ich ilość (63 jeziora) S. Lencewicz nazwał ten obszar Pojezierzem Gostyńskim.

Dobrze przepuszczalny piaszczysto-żwirowy materiał skalny zadecydował o słabym rozwinięciu sieci hydrograficznej. Odpływ powierzchniowy kształtują dwa systemy rzeczne. Są to kilkukilometrowej długości strugi odwadniające obszar wydmowy oraz Skrwa Lewa i Rakutówka, których obszary źródłowe położone są poza dnem doliny. W Kotlinie Płockiej przeważają gleby typu bielicowego i gleby rdzawe. Mniejsze powierzchnie zajmują wyługowane gleby brunatne oraz gleby torfowe i murszowe. W związku z ubogimi glebami oraz niekorzystnymi warunkami wodnymi duże powierzchnie zajmują obszary leśne (62%). Dominującym typem lasu jest bór świeży, urozmaicony płatami boru suchego, wilgotnego, mieszanego a także grądami, łęgami i olsami.

Utworzony w 1970 roku Zbiornik Włocławski to największy pod względem powierzchni (75 km²) i drugi co do pojemności (370 mln m³) zbiornik zaporowy w Polsce. Akwen o długości 57 km, szerokości 500-2500 m obejmuje dawne koryto wielkiej wody wraz z niskimi poziomami terasowymi. Średnia głębokość zbiornika wynosi 5,5 m, a maksymalna 15 m. Średnie roczne wahania stanów wody w zbiorniku wynoszą około 1 m, a średnie dobowe około 6 cm. Charakteryzuje się on dużym stopniem przepływowości. Czas teoretycznej wymiany wody przy średnim dopływie wynosi 5 dni. Mała pojemność użytkowa zbiornika wynosząca 13,5% ogranicza jego funkcję retencyjną. Cechy morfologii czaszy zbiornika i szybka wymiana wody wpływają na polimiktyczny sposób mieszania jego wód.