Zakład Badań Geośrodowiska
O Zakładzie
Zakład Badań Geośrodowiska powstał 15 listopada 1953 roku, początkowo jako Pracownia Geomorfologii i Hydrologii. Jego organizatorem i pierwszym kierownikiem był prof. Mieczysław Klimaszewski. Podstawowym zadaniem Zakładu było prowadzenie szczegółowego kartowania geomorfologicznego i hydrograficznego w południowej Polsce - w tym zakresie współdziałali pierwsi pracownicy Zakładu, m.in.: Leszek Starkel, Krystyna Wit-Jóźwik, Sylwia Gilewska i inni. W 1955 roku pierwsze badania współczesnych procesów stokowych rozpoczął Tadeusz Gerlach. W roku 1968 kierownictwo Zakładu przejął prof. Leszek Starkel. W latach 70. XX w. prowadzono fizyczno-geograficzne badania ekspedycyjne w Mongolii pod kierunkiem Kazimierza Klimka, a od 1984 są prowadzone badania w Indiach. W latach 2001-2008 kierownikiem Zakładu był prof. Adam Kotarba, a w latach 2008-2022 prof. Zofia Rączkowska. Od 2023 roku kierownikiem Zakładu jest dr hab. Łukasz Wiejaczka. Z Zakładem związane są terenowe stacje naukowe: w Szymbarku koło Gorlic oraz na Hali Gąsienicowej w Tatrach. Aktualna nazwa - Zakład Badań Geośrodowiska, obowiązuje od lipca 2011 roku (wcześniej - Zakład Geomorfologii i Hydrologii Gór i Wyżyn).
Profil badawczy
Aktualnie problematyka badawcza Zakładu koncentruje się na wpływie naturalnych i antropogenicznych czynników na przemiany środowiska przyrodniczego obszarów górskich i wyżynnych różnych stref klimatycznych (subarktycznej, umiarkowanej, suchej, tropikalnej). Obejmuje następujące zagadnienia:
- degradacja środowiska przyrodniczego gór strefy umiarkowanej i monsunowej (Witold Bochenek, Anna Bucała-Hrabia, Maksymilian Fukś, Małgorzata Kijowska-Strugała, Paweł Prokop, Katarzyna Wasak-Sęk, Joanna Wąs, Łukasz Wiejaczka, Karol Witkowski, Agnieszka Wojtaszowicz)
- procesy fluwialne w dolinach rzek seminaturalnych i uregulowanych (Witold Bochenek, Anna Bucała-Hrabia, Maksymilian Fukś, Małgorzata Kijowska-Strugała, Joanna Wąs, Łukasz Wiejaczka, Karol Witkowski)
- interakcje procesów hydrogeomorfologicznych w systemie stokowo-korytowym (Witold Bochenek, Anna Bucała-Hrabia, Jarosław Cebulski, Małgorzata Kijowska-Strugała, Karol Witkowski, Sabina Wójcik)
- stacjonarne badania obiegu energii i materii w małych zlewniach karpackich (Witold Bochenek, Stanisław Kędzia, Małgorzata Kijowska-Strugała, Tomasz Szydłowski, Sabina Wójcik)
- zmiany użytkowania ziemi i ich wpływ na środowisko przyrodnicze (Witold Bochenek, Anna Bucała-Hrabia, Jarosław Cebulski, Małgorzata Kijowska-Strugała, Katarzyna Wasak-Sęk)
- współczesna dynamika rzeźby wysokogórskiej w warunkach zmian klimatu (Stanisław Kędzia, Zofia Rączkowska)
- społeczna percepcja ekstremalnych zdarzeń środowiskowych w obszarach górskich (Łukasz Wiejaczka, Agnieszka Wojtaszowicz)
- wpływ lasu na chemizm wód i właściwości gleb w małych zlewniach górskich (Tomasz Szydłowski, Katarzyna Wasak-Sęk)
- zbiorniki zaporowe a środowisko geograficzne obszarów górskich (Maksymilian Fukś, Łukasz Wiejaczka, Agnieszka Wojtaszowicz)
Badania naukowe koncentrują się głównie w polskich Karpatach (w tym Tatrach) oraz w Himalajach i na Wyżynie Meghalaya (Indie). Pracownicy Zakładu prowadzą ponadto badania w północnej Skandynawii (Finlandia, Szwecja), na Pustyni Negev (Izrael) oraz innych obszarach górskich Europy.
Zakład prowadzi badania w oparciu o dwie stacje terenowe w położone w środowisku gór średnich (Szymbark) i wysokich (Hala Gąsienicowa).
Problematyka badań aplikacyjnych Zakładu obejmuje: ocenę rzeźby terenu i zasobów wodnych pod kątem racjonalnej gospodarki rolnej, wpływ gospodarki rolnej w górach na środowisko przyrodnicze, rejestrację geomorfologicznych i gospodarczych skutków ekstremalnych zdarzeń hydrometeorologicznych, hydromorfologiczną ocenę cieków metodą RHS (River Habitat Survey).