Więcej o współczesnych badaniach…

Z najciekawszych, oryginalnych osiągnięć w ostatnich latach można wymienić:

– rozpoznanie procesów i sformułowanie koncepcji deregulacji w polskim transporcie w okresie transformacji (Z. Taylor),

– teoria i metodologia modelowania oraz prognozowania migracji, w tym wkład w opracowanie kilku międzynarodowych prognoz demograficznych (M. Kupiszewski),

– liczne prace empiryczne dotyczące rozwoju Warszawy i jej obszaru metropolitalnego (G. Węcławowicz, P. Śleszyński, M. Stępniak, E. Korcelli-Olejniczak, M. Górczyńska, A. Bierzyński), pod względem poznawczym pionierskie w Polsce (np. studia G. Węcławowicza dotyczące zróżnicowań społeczno-przestrzennych i geografii wyborczej),

– studia z zakresu dostępności przestrzennej (Z. Taylor, P. Śleszyński, M. Stępniak, M. Więckowski), m.in. postęp w badaniach ewaluacyjnych (M. Stępniak), opracowanie oryginalnego modelu prędkości ruchu oraz postęp metodyczny w zakresie wskaźników dostępności czasowej i efektywności transportowo-osadniczej, w tym koncepcja izochrony idealnej (P. Śleszyński we współpracy głównie z P. Olszewskim z Politechniki Warszawskiej),

– klasyfikacje gmin i delimitacje regionów funkcjonalnych, w tym dla potrzeb planowania społeczno-gospodarczego i przestrzennego, m.in. wzorcowa delimitacja Miejskich Obszarów Funkcjonalnych stolic województw wykonana dla potrzeb planistycznych (P. Śleszyński),

– pionierskie w Polsce prace dotyczące stanu i uwarunkowań prac planistycznych w gminach (P. Śleszyński i in.), w tym związane z chłonnością demograficzną terenów,

– rozpoznanie prawidłowości oraz wyjaśnienie mechanizmów lokalizacji i relacji w zakresie gospodarczych funkcji kontrolnych w skali kraju i wewnątrz miast (P. Śleszyński, Z. Taylor, A. Ciechański),

– dyskusja i przeformułowanie koncepcji regionu metropolitalnego (E. Korcelli-Olejniczak),

– wypracowanie oryginalnej metodologii szacowania ludności rzeczywistej oraz miejsc pracy i jej zastosowania głównie dla Warszawy i Krakowa (P. Śleszyński),

– kompleksowa koncepcja wskaźników ładu i zagospodarowania przestrzennego w gminach (P. Śleszyński).

W ostatnich latach silnego znaczenia nabiera projektowy system prowadzenia badań naukowych. W latach 2000-2014 było realizowanych (lub jest w trakcie) około 50 projektów naukowych i naukowo-eksperckich, w tym 10 grantów finansowanych ze środków budżetowych na naukę (KBN, Ministerstwo Nauki i Informatyzacji, Narodowe Centrum Nauki) oraz około 10 projektów międzynarodowych (w tym VI i VII Program Ramowy Unii Europejskiej, INTERREG, ESPON). Większe ostatnio realizowane projekty to m.in. DIVERCITIES (E. Korcelli-Olejniczak i in.), ReNewTown (M. Wątorska-Dec, G. Węcławowicz i in.), Trendy Rozwojowe Mazowsza (P. Śleszyński i in.).

Istotne znaczenie ma też szereg projektów typowo aplikacyjnych, związanych zwłaszcza z rozwojem regionalnym oraz planowaniem i zagospodarowaniem przestrzennym. Najbardziej znaczącym wyróżnieniem było powierzenie przez rząd w 2007 r. koordynacji merytorycznej IGiPZ PAN prac nad aktualną Koncepcją Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030, przyjętą przez Sejm w 2011 r. Pracami 8-osobowego zespołu kierował P. Korcelli, a w zespole uczestniczył też G. Węcławowicz. Ponadto P. Śleszyński koordynował prace związane z kartograficzną diagnozą KPZK. Wśród innych projektów praktycznych warto wymienić rządowy Raport o stanie zagospodarowania przestrzennego kraju (2002-2006; koordynacja G. Węcławowicz), a także cykliczne (od 2004 r.) doroczne rządowe badanie Analiza stanu i zaawansowania prac planistycznych w gminach (P. Śleszyński). Wszystkie te projekty weszły na trwałe do dyskusji nad rozwojem regionalnym oraz przestrzennym kraju i umacniają pozycję całego Instytutu w debacie publicznej nad formułowaniem wniosków dotyczących stanu i przyszłości rozwoju Polski.

Pracownicy Zakładu aktywnie uczestniczą w życiu naukowym, pełniąc odpowiedzialne funkcje w organizacjach międzynarodowych, takich jak m.in. Międzynarodowa Unia Geograficzna (M. Więckowski, Z. Taylor), komitetach naukowych i problemowych PAN (M. Kupiszewski, P. Śleszyński), stowarzyszeniach krajowych (P. Śleszyński – Zastępca Przewodniczącego Polskiego Towarzystwa Geograficznego oraz Przewodniczący Komisji Geografii Osadnictwa i Ludności PTG), a także pełniąc liczne funkcje doradczo-eksperckie w instytucjach centralnych i samorządowych (P. Śleszyński, G. Węcławowicz, M. Kupiszewski). Wiosną 2014 r. M. Więckowski wygrał konkurs na Dyrektora Stacji Naukowej PAN w Paryżu (2014-2018), co oznacza prestiżowe wyróżnienie nie tylko dla Zakładu i Instytutu, ale także dla całej polskiej geografii.

Na uwagę zasługuje działalność redakcyjno-wydawnicza. W Zakładzie redagowane są dwa najważniejsze ogólnogeograficzne czasopisma naukowe w Polsce: Geographia Polonica (ukazuje się od 1964; aktualnie redaktor naczelny M. Więckowski) oraz Przegląd Geograficzny (od 1919; aktualnie redaktor naczelny Z. Taylor) (przy tym Geographia Polonica ze względu na przyjętą strukturę organizacyjno-redakcyjną, jest przygotowywana dużym wysiłkiem merytorycznym również przez pracowników innych Zakładów). Ponadto w Zakładzie jest redagowana jedna z najważniejszych w Polsce geograficznych serii wydawniczych (Prace Geograficzne – G. Węcławowicz). Od roku 1991 jest też wydawana unikatowa w skali kraju seria Atlas Warszawy (dotychczas 11 zeszytów).

Przedstawiona charakterystyka wskazuje na dużą różnorodność naukową, zwłaszcza pod względem przedmiotowym i problemowym, a z drugiej strony ujawnia silne zazębianie się pól badawczych i badania z pogranicza różnych subdyscyplin i działów geografii (a także dyscyplin pokrewnych). Jest to charakterystyczna cecha współczesnych badań w globalnej skali, która w przyszłości powinna sprzyjać formułowaniu nowych pól badawczych oraz integracji rozproszonych badań.

Charakterystyczna jest również duża utylitarność części badań. Pracownicy Zakładu aktywnie współpracują też z innymi jednostkami Instytutu, zwłaszcza w zakresie badań nad dostępnością przestrzenną i rozwojem regionalnym (Zakład Zagospodarowania Przestrzennego), jak też krajową i międzynarodową społecznością naukową (Międzynarodowa Unia Geograficzna, komitety naukowe i problemowe PAN, Polskie Towarzystwo Geograficzne, Towarzystwo Urbanistów Polskich i in.).