Wpływ zmian demograficznych w Polsce na rozwój lokalny

Celem projektu jest rozpoznanie i wyjaśnienie demograficznych uwarunkowań przemian gospodarczych i społecznych w ujęciu gminnym, ze szczególnym uwzględnieniem procesów depopulacyjnych i starzenia się społeczeństwa. Cele szczegółowe obejmują:

• identyfikację najważniejszych problemów demograficznych w szczegółowym ujęciu lokalnym (2478 gmin Polski i/lub ich różne kategorie, związane ze specyfiką społeczno-gospodarczą, np. podmiejskie, turystyczne, rolnicze, różne kategorie miast, itd.);
• wyjaśnienie znaczenia przemian demograficznych dla rozwoju lokalnego;
• identyfikację i ocenę możliwych mechanizmów adaptacyjnych polskich gmin do nowych warunków demograficznych, w tym analizę reakcji lokalnych rynków usług na zmiany demograficzne;
• konstrukcję wskaźnika zmian demograficznych (WZD) przedstawiającego w sposób syntetyczny kondycję ekonomiczną i demograficzną gmin.

Główne pytania badawcze są następujące:

1. W jakim stopniu przemiany demograficzne wpływają na rozwój lokalny?
2. Czy lokalna gospodarka dostosowuje się do przemian demograficznych i jakie są mechanizmy adaptacyjne?

Zagadnienia te, pomimo dość długiej dyskusji, nie zostały rozwiązane w zadowalającym stopniu, zarówno pod względem poznawczym, jak i aplikacyjnym, czego dowodem jest brak modeli i koncepcji wyjaśniających rozwój lokalny, uwzględniających specyfikę Polski. Przy tym pojęcie rozwoju lokalnego jest kategorią złożoną, co wynika z mnogości czynników go kształtujących. Jest zatem trudno definiowalne. Rozwój lokalny w niniejszym projekcie rozumiany jako kształtowanie (przez władze samorządowe, podmioty gospodarcze funkcjonujące w gminie jak również przez społeczność lokalną) możliwie najlepszych warunków życia mieszkańców niewielkiego obszaru z wykorzystaniem jego zasobów wewnętrznych (Parysek 1995, 1997, Broll 1998). Dlatego rozwój lokalny obejmie analizę kapitału ludzkiego i przedsiębiorstw na danym terytorium z uwzględnieniem jego dostępności przestrzennej i poziomu dostępności różnego rodzaju usług publicznych. Szczegółowa analiza (lata 1988-2013) będzie obejmowała badania w trzech płaszczyznach tematycznych:

1. diagnostyczno-demograficznej, mającej na celu określenie sytuacji i stopnia przemian ludnościowych w aspekcie ilościowym i jakościowym;
2. przyczynowo-skutkowej, starającej się ustalić wpływ czynników demograficznych na poziom rozwoju lokalnego gmin;
3. teoretyczno-aplikacyjnej, poprzez wskazanie teoretycznych podstaw dla rozwoju gmin i prowadzenia polityki rozwoju lokalnego.

Do oceny charakteru i siły związków przyczynowo-skutkowych zostaną wykorzystane metody statystyczne, m.in. analiza regresji liniowej i nieliniowej, ew. analiza czynnikowa/składowych głównych. Ostatecznie przyjęta metoda powinna umożliwiać estymację oczekiwanych wartości zmiennej losowej przy dosyć porównywalnych modelach regresyjnych dla różnych typów gmin. Zostaną zastosowane statystyczne metody analizy danych w celu wykrywania prawidłowości charakteryzujących badane populacje (demograficzne, społeczne, itd.), zarówno w zakresie strukturalnym, jak i przestrzennym. Zostanie wykorzystana analiza korelacji, regresji, skupień (klasterowa – delimitacja typów gmin, ewentualnie klastrów funkcjonalnych), szeregów czasowych (trendów) z zastosowaniem jedno- lub wielofunkcyjnych modeli ekonometrycznych, i ewentualnie, w celu pogłębionego wyjaśnienia badanych zjawisk i procesów, analiza czynnikowa.