Struktura władania i użytkowania ziemi na tle wybranych uwarunkowań przyrodniczych w zlewni górnego Wiaru w ciągu ostatnich 200 lat

Podstawowym problemem naukowym projektu są przekształcenia krajobrazu terenów górskich i pogórskich oraz wpływ na te przekształcenia szeregu czynników przyrodniczych i społecznych, ze szczególnym uwzględnieniem struktury władania gruntami.

Teren badań jest tak dobrany, aby pierwotna struktura własności była możliwie jednolita i tworzyła zamkniętą całość, a dodatkowo aby pokrywała się z możliwą do wydzielenia całością pod względem fizjograficznym. Przy wyborze obszaru zwracano uwagę, aby czasowa zmienność badanych elementów (struktura władania, użytkowanie ziemi) w ostatnich 200 latach była możliwie wysoka. Warunki te spełnia ograniczona do progu Karpat zlewnia rzeki Wiar w Ziemi Przemyskiej, na obszarze której istniał od XV do XVII wieku składający z się z 24 wsi klucz rybotycki. Zlewnia ma powierzchnię 240 km², leży na pograniczu Karpat Wschodnich i Zachodnich na styku Pogórza Przemyskiego i Gór Sanocko Turczańskich.

Głównym celem naukowym badań jest określenie zależności między strukturą władania a użytkowaniem ziemi na tle wybranych uwarunkowań przyrodniczych w ciągu ostatnich 200 lat w zlewni górnego Wiaru. Na cel główny składają się następujące cele cząstkowe:

1. Odtworzenie struktury tradycyjnego (XIX w.), powojennego i współczesnego krajobrazu kulturowego i struktury władania w zlewni górnego Wiaru.
2. Określenie wpływu wybranych sił sprawczych na strukturę władania i użytkowanie ziemi w zlewni górnego Wiaru.
3. Określenie wzajemnych powiązań czasowo-przestrzennych między strukturą władania a użytkowaniem ziemi (m.in. wskazanie typowych ścieżek zmian i określenie trwałości układów przestrzennych).

Zakres planowanych prac będzie obejmował:

• zgromadzenie z polskich i zagranicznych archiwów i urzędów materiałów źródłowych dotyczących struktury władania i użytkowania ziemi dla co najmniej pięciu (w zależności od jakości danych) przekrojów czasowych i przetworzenie ich do postaci warstw wektorowych w jednorodnym odwzorowaniu oraz opracowanie na ich podstawie kartogramów o jednakowych polach podstawowych,
• prace terenowe z użyciem odbiornika GPS mające na celu uzupełnienie i weryfikację danych źródłowych, także z zastosowaniem techniki wywiadu swobodnego,
• zebranie i przetworzenie materiałów dotyczących uwarunkowań przyrodniczych: opracowanie szczegółowego numerycznego modelu terenu z możliwością analizy ekspozycji i nachylenia stoków; mapy przydatności rolniczej gleb i map pochodnych,
• identyfikację i analizę powiązań między czasem, przestrzenią i badanymi elementami w środowisku GIS z zastosowaniem zaawansowanych metod statystycznych,
• syntezę uzyskanej wiedzy w postaci modelu zależności analizowanych zmiennych dla badanego terenu.

Odtworzona tradycyjna XIX struktura krajobrazu będzie stanowiła wartościowe narzędzie przy tworzeniu przez lokalne samorządy miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego oraz opracowaniu strategii rozwoju i popularyzacji turystycznej regionu. Ratyfikowana przez Polskę Europejska Konwencja Krajobrazowa z 2000 roku zobowiązuje nas m.in. do "identyfikacji krajobrazów na swoim terytorium, dokonania analizy ich cech charakterystycznych oraz sił przyczyniających się do ich transformacji". Niniejszy projekt precyzyjnie wypełnia te zobowiązania.