Empiryczne badania pilotażowe dotyczące problematyki wykluczenia transportowego na obszarach górskich na przykładzie powiatów Beskidu Niskiego i Bieszczad

1. Syntetyczny opis badań prowadzonych przez osobę realizującą działanie naukowe.Wykluczenie transportowe na pozamiejskich obszarach Polski zaczyna stanowić coraz bardziej aktualny,istotny i narastający problem. Jako wykluczenie transportowe rozumiemy tu (za E. Beyazit, 2011) utratęzdolności ludzi lub gospodarstw domowych do nawiązywania niezbędnych do pełnego uczestnictwa wspołeczeństwie połączeń z miejscami pracy lub usług. O ile w literaturze światowej od wielu lat trwaobszerny dyskurs dotyczący tych procesów, o tyle polskie środowisko naukowe jak dotąd nie podjęłoszerszych badań nad tym niepokojącym społecznie zjawiskiem. Ponieważ dalekosiężny plan autora wnioskuobejmuje zbadanie nie tylko standardowych obserwowanych na Zachodzie procesów, w badaniu zostanieuwzględniona także problematyka czynników takich jak np. utrudniony dostęp do obszarów recepcjiturystycznej czy wpływ jakości infrastruktury drogowej na przedmiotowe procesy.Proponowane działanie naukowe ma na celu zebranie materiału empirycznego koniecznego doostatecznego sformułowania założeń planowanej rozprawy habilitacyjnej. Przedmiotem badania będzierozpad systemu połączeń zbiorowego transportu pasażerskiego na obszarach górskich w obecnych granicachPolski po 1989 r. i jego związki z tzw. wykluczeniem transportowym. Dla realizacji badań niezbędne będziewykonanie badania pilotażowego na obszarach, na których likwidacji uległy dawne przedsiębiorstwa PKS ijednocześnie stanowią one obszary silnej recepcji turystycznej. Dlatego jako poligon badawczy przyjętopowiaty obejmujące pasma Bieszczad i Beskidu Niskiego. Taki wybór wynika m.in. z próby odniesienia siędo wpływu likwidacji dawnych państwowych przedsiębiorstw autobusowych na możliwości dojazdu wrejony turystyczne. Przyjęte ujęcie badawcze, wzbogacone o badania ankietowe i kwestionariuszowe orazwywiady pogłębione, powinno dać wyniki najbardziej przekrojowe i inspirujące do dalszych badań.2. Opis działania przewidzianego do realizacji.Głównym działaniem zaplanowanym w proponowanym pilotażu jest zebranie materiału empirycznegometodami ankietowymi i za pomocą wywiadów pogłębionych w celu uzyskania danych jakościowychułatwiających wyprowadzenie wniosków i uogólnień ukierunkowujących dalszą koncepcję badawczą.Badania ankietowe/kwestionariuszowe będą realizowane dla czterech grup i będą miały następujący zakres:1. dla próby ok. 250 uczniów szkół ponadpodstawowych obejmą m.in. pytania o problemy w dojazdachczy też wpływ sytuacji transportowej na decyzję o dalszym kształceniu;2. dla próby ok. 250 osób aktywnych zawodowo obejmą m.in. pytania o oceny oferty transportupublicznego, przyczyn korzystania/niekorzystania z niego, wpływu na brak pracy, itp.;3. dla próby ok. 250 osób w wieku poprodukcyjnym obejmą głównie pytania o pytania o dojazd miejsczakupów, ośrodków zdrowia, szpitali, itp.;4. dla próby ok. 250 turystów odwiedzających górskie schroniska i chatki studenckie oraz gości muzeówobejmą m.in. pytania o korzystanie z transportu publicznego, motywację użycia samochodu, itp.Planowane są także wywiady pogłębione z osobami mogącymi służyć wiedzą ekspercką. Wszystkie wyżejwymienione badania będą prowadzone osobiście w trakcie czterech około dwutygodniowych wyjazdów nabadane tereny. Takie podejście umożliwi otrzymanie bardziej reprezentatywnych i wyczerpującychwyników. Ponadto uzupełniająco utworzy się bazy danych dot. połączeń transportem publicznym nabadanych obszarach, a następnie ze względu na notowane w literaturze rozbieżności pomiędzy zgłaszanymrozkładem, a stanem faktycznym zweryfikuje je w terenie. Całość zakończy synteza zebranego materiału.3. Uzasadnienie konieczności realizacji wybranego działania.Rozpoznanie naukowe, zwłaszcza od strony geograficznej, zaproponowanej we wniosku problematykijest w Polsce niedostateczne (m.in. jedynie Z. Taylor (1999, 2000) podejmował podobną tematykę),tymczasem skala problemu wykluczenia transportowego stale narasta. Brakuje także źródeł danych wtórnychdotyczących zagadnienia, stąd też konieczność stworzenia własnych baz danych. Zebrany materiał badawczyposłuży jako podstawa do ubiegania się o środki na szersze badania, których rezultatem będzie rozprawahabilitacyjna wnioskującego dotycząca rozpadu systemu transportu zbiorowego w Polsce.4. Spodziewany efekt.Długofalowym efektem projektu będzie stworzenie podstaw do dalszych prac rozprawą habilitacyjnąautora. W bliższym czasookresie efektami niniejszego projektu będą publikacje naukowe w czasopismachkrajowych i anglojęzycznych oraz prezentacja wyników badań w różnych ośrodkach naukowych.