Morphogenetic processes as determinants of vegetation patterns under impact of the Younger Dryas global climatic changes

Przejście od surowych warunków klimatycznych ostatniego zlodowacenia do umiarkowanego klimatuholocenu odbywało się w sposób nieliniowy. Naprzemiennie występujące po sobie i względnie krótkotrwałeokresy (rzędu kilkuset do około 1 000 lat) ociepleń i ochłodzeń pozostawiły wyraźne ślady zapisane wbudowie geologicznej i rzeźbie. W centralnej Polsce okresy ociepleń: bölling i alleröd odznaczały się warunkami termicznymi zbliżonymi do tych w klimacie umiarkowanym. Odradzała się szata roślinna a procesy rzeźbotwórcze traciły na intensywności. Podczas chłodnych okresów, nazywanych odpowiednio najstarszy dryas, starszy dryas i młodszy dryas, klimat stawał się znacznie surowszy. Ożywiały się dynamiczne procesy przekształcające powierzchnię terenu przy zmniejszonej zwartości szaty roślinnej, w której na znaczeniu zyskiwały gatunki tolerujące chłód. Szczególnie interesujący był młodszy dryas – ostatnie wahnięcie klimatyczne, które miało miejsce u progu holocenu (12 850 – 11 650 lat BP), notowane w skali globalnej. To gwałtowne załamanie klimatu przyczyniło się do uruchomienia procesów stokowych, procesów eolicznych prowadzących do przemodelowania istniejących form wydmowych oraz do intensyfikacji procesów rzecznych wyrażonych wzmożoną akumulacją i niejednokrotnie do zmian układówkoryt z meandrowych na roztokowe lub wielokorytowe. Transformacja szaty roślinnej objawiała sięzapanowaniem zbiorowisk typowych dla klimatu subpolarnego, a nawet arktycznego. Archiwami, w których zapisały się świadectwa zmian środowiskowych, są kopalne zbiorniki sedymentacji biogenicznej. Mimogeneralnych prawidłowości w obrazie palinologicznym ochłodzenia młodszego dryasu, sukcesja roślinna w różnych stanowiskach centralnej Polski jest odmienna. Poligonem badawczym dla odpowiedzi na pytanie olokalne determinanty zróżnicowania zbiorowisk roślinnych będzie region łódzki charakteryzujący sięjednorodnymi warunkami klimatycznymi podczas młodszego dryasu.

Celem planowanych badań jest określenie w jakim stopniu i w jaki sposób abiotyczne elementy środowiska naturalnego takie jak: budowa geologiczna, rzeźba oraz warunki hydrologiczne sprzyjały zmianom szaty roślinnej lub powodowały przetrwanie zbiorowisk w niezmienionej formie w okresie znacznego ochłodzenia klimatu podczas młodszego dryasu. Zrealizowanie tego celu przyczyni się dolepszego rozumienia relacji zachodzących między sferą biotyczną a abiotyczną w czasie drastycznych zmianklimatycznych. Opracowanie rekonstrukcji paleogeograficznych opierać się będzie na zasadzie aktualizmu, dlatego sformułowane wnioski będą miały charakter uniwersalny i mogą posłużyć do prognozowania interakcji pomiędzy poszczególnymi komponentami środowiska.

Badania zostaną przeprowadzone przy wykorzystaniu szeregu metod badawczych, stosowanych przezspecjalistów z różnych dziedzin w celu kompleksowej oceny parametrów paleośrodowiska. Podstawąrealizacji będą prace terenowe oraz analizy laboratoryjne. Prace terenowe będą obejmować szczegółowe rozpoznanie geologiczne i geomorfologiczne w bezpośrednim otoczeniu stanowisk z młodszodryasowymzapisem palinologicznym w celu identyfikacji warunków środowiska abiotycznego jakie ten zapis ukształtowały. Badania laboratoryjne obejmą: analizę pyłkową, analizę makroskopowych szczątków roślinnych, badania geochemiczne i analizy geochronometryczne. Zastosowane zostaną analizygeostatystyczne, które obejmą korelację sekwencji wyników analizy palinologicznej i danych geologicznych.Efektem końcowym będzie opracowanie modeli zależności pomiędzy sferą biotyczną i abiotyczną w warunkach gwałtownych, globalnych zmian klimatycznych.

Wyniki podjętych badań pozwolą na włączenie się do dyskusji na temat zmian wrażliwych komponentów środowiska w dobie globalnych zmian klimatycznych. Mogą być one użyteczne dla przedstawicieli innych nurtów geografii i dyscyplin naukowych, min. w biogeografii oraz botanice przy realizacji badań nad preferencjami siedliskowymi gatunków roślin.